Çalışma İzni Olmadan Çalışan Yabancıların ve İşverenlerin Karşılaşabileceği Yaptırımlar

Sorular

• Türkiye’de çalışma izni olmadan çalışan yabancılar sınır dışı edilir mi?
• İzinsiz yabancı işçi çalıştıran işverene ne kadar ceza kesilir?
• Yabancı uyruklu çalışanlar için çalışma izni nasıl alınır?
• Kaçak yabancı çalıştırmak suç mu?
• Yabancıların çalışma izni olmadan çalışmasının cezaları nelerdir?
• Çalışma izni olmadan çalışan yabancı tazminat alabilir mi?
• İşveren yabancı işçi çalıştırmak için nereye başvurmalı?
• İzmir’de yabancılar hukuku alanında uzman avukat nasıl bulunur?
• Geçici koruma altındaki Suriyeliler Türkiye’de yasal olarak çalışabilir mi?
• Karşıyaka’da yabancı işçi çalıştıranlar hangi hukuki risklerle karşılaşır?

---

Türkiye'de Yabancıların Çalışma Rejimi

Türkiye, stratejik konumu ve gelişen ekonomisiyle birlikte uluslararası göç hareketlerinin önemli merkezlerinden biri hâline gelmiştir. Bu durum, özellikle çalışma amacıyla Türkiye’ye gelen yabancıların sayısında artışa yol açmış ve yabancı iş gücüne yönelik hukuki düzenlemelerin önemini artırmıştır. Türkiye’de bir yabancının yasal olarak çalışabilmesi için çalışma izni alması zorunludur. Bu süreç, 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ile düzenlenmiş olup, uygulama yetkisi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na verilmiştir.

Çalışma izni; yabancının Türkiye'de belirli bir işte, belirli bir süreyle çalışmasına olanak tanıyan resmi bir belgedir. Bu izne sahip olmadan çalışan yabancılar ile bu kişileri çalıştıran işverenler, hem idari para cezaları hem de sınır dışı edilme gibi ciddi yaptırımlarla karşı karşıya kalabilirler.

Türkiye’nin yabancı iş gücü politikası, bir yandan ulusal işgücü piyasasını korumayı, diğer yandan da kalifiye yabancıların ülkeye katkı sağlamasını teşvik etmeyi hedeflemektedir. Ancak özellikle düzensiz göçle gelen kişilerin kayıt dışı istihdama yönelmesi, hem ekonomik hem de sosyal riskler doğurmaktadır.

Bu çerçevede yabancıların çalışma hakları ve yükümlülükleriyle ilgili hukuki süreçlerin yönetilmesinde İzmir yabancılar hukuku avukatı gibi uzman hukukçulardan destek alınması, hem işverenler hem de yabancılar açısından hak kayıplarını önlemede önemli bir rol oynamaktadır.

---

Çalışma İzni Alınmaksızın Çalışan Yabancılar: Hukuki Durum ve Yaptırımlar

Türkiye'de yabancıların çalışma hakları 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu kapsamında düzenlenmiş olup, bu hakların kullanılabilmesi için öncelikle çalışma izni alınması zorunludur. Bu izne sahip olmadan Türkiye’de çalışan yabancılar hem hukuki hem de idari açıdan ciddi yaptırımlarla karşı karşıya kalmaktadır.

A. Hukuki Statü ve Yasa Dışı Çalışma

6735 sayılı Kanun’un 23. maddesine göre, çalışma izni olmaksızın çalışan yabancı, izinsiz çalışmaya başladığı tespit edildiği anda hukuka aykırı statüye geçmiş sayılır. Bu durum, sadece çalıştığı dönemi kapsamakla kalmaz, aynı zamanda yabancının ikamet izninin iptali ve sınır dışı edilmesi sonucunu da doğurabilir. Bu kişiler hakkında ayrıca düzensiz göçmen statüsüyle işlem yapılmakta, Geri Gönderme Merkezlerine sevk edilerek deport süreci başlatılmaktadır.

B. İdari Para Cezaları

Çalışma izni olmaksızın çalışan yabancıya, her bir yıl için 2024 yılı itibarıyla 21.614 TL idari para cezası uygulanmaktadır. (Bu tutar her yıl yeniden değerleme oranında güncellenmektedir). Aynı zamanda yabancıya sağlanan çalışma ve sosyal güvenlik hizmetlerinden yoksun kalma durumu, hem bireysel hem de kamu yararını zedeleyen sonuçlar doğurmaktadır.

C. Diğer Sonuçlar

Çalışma izni olmadan çalışan yabancıların sağlık sigortaları genellikle bulunmadığı için iş kazası, hastalık ya da hamilelik gibi durumlarda ciddi mağduriyetler yaşanmaktadır. Sosyal güvenlik sistemine dâhil olmadıkları için emeklilik haklarından da faydalanamazlar.

Yargı kararlarında da vurgulandığı üzere, çalışma izni olmadan Türkiye'de çalışan bir yabancı, geçersiz sözleşmeyle çalıştığı gerekçesiyle işçilik alacaklarına da sınırlı şekilde ulaşabilmektedir. Yani mahkemeler, bu tür durumlarda hem çalışma izni eksikliğini hem de iş ilişkilerinin geçerliliğini birlikte değerlendirmektedir.

Bu karmaşık hukuki süreçler karşısında hem yabancı çalışanların hem de işverenlerin, alanında uzman bir Karşıyaka yabancılar hukuku avukatı ile çalışmaları büyük önem arz etmektedir. Bu sayede hem hak kayıplarının önüne geçilir hem de idari ve cezai risklerin azaltılması mümkün olur.

---

İşverenin Sorumluluğu: Çalışma İzni Olmadan Yabancı Çalıştırmanın Cezai Sonuçları

Türkiye'de yabancı bir kişiyi çalışma izni olmadan çalıştırmak, yalnızca yabancı açısından değil, işveren açısından da ağır idari ve cezai yaptırımlara neden olmaktadır. 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’nun 23. maddesi uyarınca, bu fiil açıkça kanuna aykırı kabul edilmekte ve idari para cezası ile birlikte çeşitli müeyyideler öngörülmektedir.

A. İşverenin Hukuki Sorumluluğu

Çalışma izni olmaksızın yabancı çalıştıran işverenler hakkında her bir yabancı işçi için ayrı ayrı olmak üzere 2024 yılı itibarıyla 43.235 TL idari para cezası uygulanmaktadır. Ayrıca, izinsiz çalıştırılan yabancının sosyal güvenlik primleri yatırılmamış olacağı için işveren, hem prim borcu hem de cezai faiz yükü ile karşılaşmaktadır.

İşverenin ayrıca izinsiz çalıştırılan yabancının yemek, barınma, sağlık giderlerini ve ülkeden çıkarma masraflarını karşılaması yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu husus da kanunun 23. maddesinde açıkça düzenlenmiştir. İşverenin bu giderleri karşılamaktan kaçınması durumunda, idari tahsil ve icra süreçleri başlatılmaktadır.

B. İşyerinin Denetimi ve Kapatılması Riski

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Göç İdaresi Başkanlığı’nın yürüttüğü denetimlerde çalışma izni bulunmayan yabancı çalıştırıldığı tespit edilen işyerleri, tekrar eden ihlallerde geçici ya da kalıcı olarak faaliyetten men edilebilmektedir. Özellikle inşaat, tekstil, temizlik ve gıda sektörlerinde bu tür denetimler sıkça yapılmakta ve sonuçları kamuoyuyla paylaşılmaktadır.

C. Ceza Soruşturması Açılması

İşverenin çalışma izni olmadan yabancı çalıştırması bazı hâllerde yalnızca idari para cezası ile sınırlı kalmayabilir. Eğer bu fiil sistematik hâl almışsa ve kötü niyetli bir organizasyonun parçasıysa, Türk Ceza Kanunu’nun 117. ve devamı maddeleri uyarınca emek sömürüsü, insan ticareti veya çalışma hakkının engellenmesi suçları kapsamında ceza soruşturması açılabilir.

Yabancı işçi çalıştırmak isteyen işverenlerin, hem idari yükümlülükleri yerine getirmeleri hem de hukuki riskleri minimize etmeleri açısından, deneyimli bir Karşıyaka avukat ile çalışmaları önerilir. Bu sayede mevzuata uygunluk denetimi yapılabilir, başvuru süreçleri profesyonelce yürütülebilir ve olası yaptırımların önüne geçilebilir.

---

İdari ve Adli Yaptırımların Değerlendirilmesi: Güncel Veriler Işığında

Yabancıların çalışma izni olmaksızın çalıştırılmasının önlenmesi amacıyla uygulanan idari ve adli yaptırımlar, hem yabancı çalışanlar hem de işverenler açısından caydırıcılığı yüksek sonuçlar doğurmaktadır. Bu kapsamda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Göç İdaresi Başkanlığı tarafından yayımlanan son veriler, uygulamadaki eğilimleri ve sorun alanlarını net biçimde ortaya koymaktadır.

A. Güncel Bakanlık Verileri

2023 yılı sonunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın açıkladığı denetim sonuçlarına göre, 32.000’e yakın işyerinde denetim gerçekleştirilmiş ve bu denetimlerde 9.100 yabancının izinsiz çalıştığı tespit edilmiştir. En çok izinsiz çalışan yabancıların yer aldığı sektörler ise tarım, inşaat, temizlik ve tekstil olarak sıralanmıştır.

Bu denetimlerin sonucunda, yaklaşık 3.500 işverene idari para cezası uygulanmış, yaklaşık 5.200 yabancı hakkında da sınır dışı işlemi başlatılmıştır. Özellikle büyükşehirlerde ve göçmen yoğunluğu yüksek bölgelerde denetimlerin daha sıklaştırıldığı görülmektedir.

B. Adli Süreçlerin İşleyişi

Bazı vakalarda yalnızca idari değil, adli süreçler de devreye girmektedir. Örneğin; çalışma izni olmadan, kötü koşullarda, düşük ücretle ve kayıt dışı şekilde yabancı çalıştıran işverenler hakkında, Türk Ceza Kanunu’nun 109. ve 117. maddeleri kapsamında, kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma ve çalışma özgürlüğünün engellenmesi suçlarından soruşturma açılabilmektedir.

Yargıtay içtihatları, işverenin çalışma izni başvurusunda bulunmaması ya da süreci bilerek geciktirmesini, “kasten yapılan bir hukuka aykırılık” olarak değerlendirmektedir. Bu tür durumlar, sadece para cezası değil, hapis cezası ile sonuçlanan davaların da önünü açmaktadır.

C. Uygulamada Yaşanan Sorunlar

Mevzuat net olmasına rağmen uygulamada bazı belirsizlikler ve yorum farklılıkları söz konusudur. Özellikle geçici koruma altındaki yabancıların (Suriyeliler gibi), belirli illerle sınırlı olarak çalışabilmesi, işverenlerin kafa karışıklığı yaşamasına neden olmaktadır. Ayrıca bazı yabancıların, sahte sözleşmelerle izin alıp, farklı yerlerde izinsiz çalışmaları da denetimlerin etkinliğini azaltmaktadır.

Bu karmaşık ve çok aktörlü süreçlerde işverenlerin ve yabancı çalışanların doğru yönlendirilmesi, cezai ve idari yaptırımlardan korunmaları açısından oldukça önemlidir. Bu nedenle, konunun uzmanı bir İzmir avukat ile hareket edilmesi, hem yasal yükümlülüklerin eksiksiz yerine getirilmesini sağlar hem de mevcut durumun hukuka uygun şekilde yönetilmesine imkân tanır.

---

Yargı Kararları ve Akademik Görüşler Doğrultusunda Uygulama Sorunları

Yabancıların çalışma izni olmadan istihdam edilmesiyle ilgili mevzuat açık olsa da, uygulamada ortaya çıkan uyuşmazlıklar yargı kararları ve akademik çalışmalar aracılığıyla daha iyi anlaşılabilmektedir. Bu çerçevede özellikle Yargıtay kararları ve yayımlanan akademik makaleler, hem işverenlerin hem de yabancıların karşılaştığı temel sorunları ve hukuki yorum farklarını ortaya koymaktadır.

A. Yargı Kararlarında Öne Çıkan Hususlar

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin çeşitli kararlarında, çalışma izni olmadan çalışan yabancıların işçilik alacakları ile ilgili talepleri değerlendirilirken, sözleşmenin geçerliliği ve tarafların iyi niyeti dikkate alınmaktadır. Bazı kararlarda, yabancının çalıştığına dair yeterli delil bulunması hâlinde, çalışma izni olmasa dahi kıdem ve ihbar tazminatı gibi bazı alacakların ödenmesine hükmedilmiştir.

Ancak çalışma izni eksikliği, çoğu zaman iş sözleşmesini geçersiz hâle getirdiğinden, bu durum işverenin lehine sonuçlanabilmektedir. Yargıtay ayrıca, işverenin çalışma izni başvurusu yapmamasını bir kusur olarak değerlendirmekte ve bu nedenle bazı durumlarda işvereni daha ağır sorumluluk altında bırakmaktadır.

B. Akademik Görüşler ve Eleştiriler

Yayımlanan akademik makalelerde, özellikle uygulamada yaşanan denetim eksikliklerine ve mevzuattaki bazı muğlak ifadelere dikkat çekilmektedir. Çalışma izni sürecinin uzunluğu, bürokratik engeller ve sistemdeki dijital uyumsuzluklar, hem işverenleri hem de yabancı çalışanları kayıt dışı çalışmaya iten faktörler arasında gösterilmektedir.

Ayrıca, geçici koruma altındaki yabancıların belirli iller dışında çalışamaması, işverenlerin bu kişiler için geçici ve güvencesiz iş ilişkileri kurmasına neden olmakta, bu da sosyal güvenlik ve iş güvencesi haklarının zedelenmesine yol açmaktadır.

Tüm bu uygulama sorunlarının çözümü noktasında, hem kamu otoritelerinin hem de özel sektör temsilcilerinin iş birliği yapması gerektiği vurgulanmaktadır. Bununla birlikte, mevzuatın karmaşık yapısı ve sürekli değişen göç politikaları dikkate alındığında, özellikle bu alanda uzmanlaşmış bir Karşıyaka yabancılar hukuku avukat ile çalışmak, tarafların karşılaşabileceği riskleri azaltmak bakımından büyük önem taşımaktadır.

---

Sonuç ve Değerlendirme: Hukuki ve Pratik Çözüm Önerileri

Yabancıların Türkiye'de çalışma izni olmadan çalışmaları ve bu kişilerin çalıştırılması, hem bireysel hem toplumsal düzeyde ciddi sonuçlar doğuran bir sorundur. 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ve ilgili yönetmelikler, bu süreci açık biçimde düzenlese de uygulamada yaşanan sorunlar, denetim eksiklikleri ve hukuki belirsizlikler nedeniyle hem işverenler hem de yabancı çalışanlar için hak kayıpları ve yaptırımlar doğabilmektedir.

Çalışma izni olmadan çalışmanın önlenmesi için önerilebilecek ilk adım, yabancıların çalışma izni alma süreçlerinin daha hızlı, dijital ve kullanıcı dostu hâle getirilmesidir. Ayrıca işverenlerin bu süreçler hakkında doğru bilgilendirilmesi ve teşvik edilmesi de kayıt dışı istihdamla mücadele açısından önemlidir.

Özellikle geçici koruma altındaki yabancıların çalışmasına ilişkin sınırlamalar gözden geçirilmeli, belirli sektörlerde daha esnek ama denetimli çözümler üretilmelidir. Aynı zamanda denetimlerin yalnızca cezalandırıcı değil, rehberlik edici yönü de geliştirilmelidir.

Tüm bu süreçlerde hem yabancıların hem de işverenlerin, süreci hukuka uygun şekilde yürütebilmesi için İzmir yabancılar hukuku avukatı ya da bu alanda tecrübeli bir hukuk bürosunun danışmanlığına başvurmaları hayati önem taşır. Bu, yalnızca yaptırımlardan kaçınmak için değil, aynı zamanda hak ve sorumlulukların bilinçli şekilde yönetilmesi için de gereklidir.

Sonuç olarak, yabancı iş gücünün yasal zeminde, kayıt altında ve insan onuruna uygun koşullarda istihdam edilmesi; hem bireysel refahı hem de kamu düzenini korumak için kaçınılmaz bir gerekliliktir. Bu noktada, uzman bir avukat desteğiyle hareket etmek, riskleri önler ve geleceği güvence altına alır.

---