Türkiye’de Yabancı Çalıştıran İşverenlerin Yükümlülükleri ve Hukuki Sorumlulukları

Sorular

• Türkiye'de yabancı işçi çalıştırmak yasal mı?
• Yabancı işçi çalıştırmak için hangi belgeler gerekiyor?
• Çalışma izni olmadan yabancı çalıştırmanın cezası nedir?
• Yabancı uyruklu birini çalıştırmak için nasıl başvuru yapılır?
• Yabancı çalışanlar SGK'ya bildirilmek zorunda mı?
• İzinsiz yabancı işçi çalıştıran işverene ne kadar ceza kesilir?
• Yabancı çalıştıran işverenin sosyal güvenlik yükümlülükleri nelerdir?
• Yabancı işçi çalıştırmak için Karşıyaka avukat desteği gerekli mi?
• İzmir’de yabancılar hukuku alanında uzman avukat nasıl bulunur?
• Yabancı işçi başvurusu reddedilirse ne yapılmalı?

---

Türkiye'de Yabancı İşçi Çalıştırmanın Hukuki Çerçevesi

Küreselleşen iş gücü piyasası, Türkiye’de yabancı işçi istihdamını son yıllarda giderek daha görünür hale getirmiştir. Turizmden inşaata, tarımdan hizmet sektörüne kadar birçok alanda yabancı uyruklu kişilerin çalıştırılması artık olağan bir durumdur. Ancak, bu sürecin işverenler açısından yalnızca ekonomik boyutuyla değil, hukuki sorumluluklarıyla da değerlendirilmesi gerekmektedir. Özellikle Karşıyaka yabancılar hukuku avukatı desteğiyle yürütülen süreçler, işverenlerin hem mevzuata uygun hareket etmesini hem de cezai yaptırımlarla karşılaşmamasını sağlamaktadır.

Türkiye’de yabancıların istihdamı, temel olarak 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ve bu kanuna bağlı çıkarılan yönetmeliklerle düzenlenmektedir. Bu düzenlemeler, hem yabancıların Türkiye’de çalışma izni almasını hem de işverenlerin bu izni alırken ve sonrasında uyması gereken yükümlülükleri ayrıntılı şekilde belirlemektedir.

İlgili mevzuata aykırı olarak, yani izinsiz yabancı çalıştıran işverenler ciddi idari para cezalarıyla karşı karşıya kalabilmekte, hatta bazı hallerde cezai sorumluluk doğabilmektedir. Bununla birlikte, Türkiye’nin taraf olduğu bazı uluslararası sözleşmeler de yabancıların çalışma haklarını teminat altına almakta; bu nedenle yalnızca ulusal hukuk değil, uluslararası normlar da dikkate alınmalıdır.

Bu makalede, Türkiye'de yabancı işçi çalıştırmak isteyen işverenlerin karşılaştığı yasal prosedürler, yükümlülükler ve olası yaptırımlar detaylı olarak ele alınacaktır. Özellikle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Göç İdaresi Başkanlığı uygulamaları ışığında mevzuatın işleyişi incelenecek, uygulamada karşılaşılan sorunlara yönelik çözüm önerileri sunulacaktır.

---

Yabancıların Türkiye'de Çalışma İzinleri ve Başvuru Süreçleri

Türkiye’de yabancıların çalışabilmesi için en temel şart, çalışma izninin usulüne uygun olarak alınmış olmasıdır. 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu, Türkiye’de çalışmak isteyen yabancılar ile bu kişileri çalıştırmak isteyen işverenlerin uyması gereken esasları belirlemektedir. Bu kapsamda hem yabancı gerçek kişi hem de işveren tarafında birçok hukuki ve teknik yükümlülük bulunmaktadır.

Çalışma izni başvurusu, Türkiye dışından yapılacaksa yabancının vatandaşı olduğu ya da yasal olarak ikamet ettiği ülkedeki Türkiye temsilciliği aracılığıyla yapılmalıdır. Türkiye içinden başvurularda ise yabancının en az altı ay süreli geçerli bir ikamet izni bulunmalıdır. Başvuru süreci e-Devlet üzerinden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın sistemine kayıt yapılarak başlatılır ve gerekli belgelerin elektronik ortamda sunulmasıyla devam eder.

Çalışma izni başvurusu işveren tarafından yapılır ve bu başvuruda yabancının mesleki yeterliliği, eğitim durumu ve işin Türkiye’deki işgücü piyasasına etkisi gibi kriterler değerlendirilir. Ayrıca işverenin, belirli sayıdaki Türk vatandaşı çalıştırıyor olması gibi bazı ön koşullar da söz konusudur. Bu durum, Bakanlık tarafından “nitelikli işgücü dengesi” ilkesi çerçevesinde denetlenir.

İznin alınmasının ardından, işverenin yabancının çalışmaya başladığı tarihi 15 gün içinde Bakanlığa bildirme yükümlülüğü vardır. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi durumunda işveren hakkında idari para cezası uygulanır. Ayrıca, çalışma izni belirli bir işyeri ve pozisyon için verildiğinden, farklı işyerinde ya da farklı görevde çalıştırılması hukuka aykırıdır.

Bu süreçler karmaşık ve çoğu zaman teknik detaylar içermektedir. Bu nedenle başvuru sürecinin bir İzmir yabancılar hukuku avukatı tarafından yürütülmesi, hem başvurunun sağlıklı sonuçlanması hem de ileride doğabilecek idari yaptırımların önlenmesi açısından büyük önem taşır.

---

Yabancı Çalıştıran İşverenin Yükümlülükleri (İzin, Bildirim, Sözleşme)

Yabancı işçi çalıştırmak isteyen işverenlerin, yalnızca çalışma izni almakla sınırlı kalmayan çok sayıda hukuki yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu yükümlülükler, hem iş hukuku hem de yabancılar hukuku bakımından özel düzenlemelere tabidir. 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili yönetmelikler bu yükümlülükleri çerçevelemektedir.

1. Çalışma İzni Alınması

İşverenin ilk ve en önemli yükümlülüğü, yabancı işçiye ilişkin çalışma izni başvurusunu yapmaktır. İzin başvurusu yapılmadan yabancının istihdam edilmesi, açık bir kanun ihlali olup, hem işveren hem de yabancı açısından idari yaptırımlar doğurur (6735 s. K. m. 23). İzin başvurusu, işverenin sistem üzerinden sunacağı evraklar, işyerine ilişkin bilgiler ve yabancının niteliklerine dair belgeler ile gerçekleştirilir.

2. Bildirim Yükümlülüğü

Çalışma izni alınmasının ardından işveren, yabancının işe başlama tarihini 15 gün içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bildirmek zorundadır (6735 s. K. m. 22). Ayrıca, iş sözleşmesinin sona ermesi, yabancının işten ayrılması ya da işyerinde değişiklik olması gibi durumlar da süresi içinde bildirilmelidir. Bu bildirim yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi halinde, işverene idari para cezaları uygulanmaktadır.

3. Sözleşme ve Çalışma Koşulları

Yabancılarla yapılan iş sözleşmelerinin de Türk İş Hukuku’na uygun olarak hazırlanması zorunludur. Bu sözleşmelerde asgari ücret, haftalık çalışma süresi, fazla mesai gibi unsurlar yer almalı ve çalışma izninin kapsadığı alanla çelişmemelidir. Yabancı çalışanın Türk işçilerle eşit haklara sahip olması gerektiği, 4857 sayılı İş Kanunu ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu çerçevesinde açıkça düzenlenmiştir.

4. İşyerinde Denetim ve Sorumluluk

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, işyerlerini denetleme yetkisine sahiptir. Bu kapsamda yapılan teftişlerde çalışma izinsiz yabancı istihdam edildiğinin tespit edilmesi, işverene hem idari para cezası, hem de çalışma izni alma sürecinde engel teşkil edebilir. Bu durum ayrıca, işverenin gelecekteki tüm yabancı işçi başvurularının olumsuz değerlendirilmesine neden olabilir.

Bu noktada, özellikle Karşıyaka avukat** desteğiyle yürütülen danışmanlık süreçleri, işverenin hem mevzuata uygun davranmasını sağlar hem de ileride karşılaşabileceği yasal riskleri minimize eder. Hukuka uygun bir istihdam süreci, yalnızca cezai sorumluluktan korunmak açısından değil, aynı zamanda kurumsal itibarı korumak açısından da önem arz etmektedir.

---

İdari ve Cezai Sorumluluklar (Çalışma İzni Olmadan Çalıştırma)

Türkiye'de yabancı bir kişinin çalışma izni olmaksızın çalıştırılması, hem işveren hem de yabancı açısından ciddi idari ve cezai yaptırımlar doğurmaktadır. Bu konuda en temel düzenleme, 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’nun 23. maddesi ile yapılmıştır. Buna göre, izinsiz yabancı çalıştırmak “idari suç” sayılmakta ve oldukça ağır para cezalarına yol açmaktadır.

İşverene Uygulanan Yaptırımlar

Kanuna göre çalışma izni olmaksızın yabancı çalıştıran işverene, her bir yabancı için ayrı ayrı olmak üzere idari para cezası uygulanır. 2025 yılı itibarıyla güncel ceza tutarları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yeniden değerleme oranları dikkate alınarak belirlenmektedir. Ayrıca, izinsiz çalıştırma fiili tekrarlandığında ceza oranı artırılmakta, işveren hakkında geçici faaliyet durdurma dahi gündeme gelebilmektedir.

6735 sayılı Kanun m. 23 uyarınca işverene uygulanacak idari para cezasının yanı sıra, yabancı işçinin sınır dışı edilmesi ve işverenden yabancının ülkeden çıkarılmasına ilişkin masrafların tahsili de mümkündür. Bu uygulamalar, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler açısından oldukça yıkıcı sonuçlar doğurabilmektedir.

Cezai Sorumluluk

Her ne kadar çalışma izinsiz yabancı çalıştırma esasen idari yaptırımlarla düzenlenmiş olsa da, bazı hallerde cezai sorumluluk da gündeme gelebilir. Örneğin, izinsiz çalıştırma eylemi “insan kaçakçılığı, zorla çalıştırma veya göçmen kaçakçılığı” gibi ağır suçlarla bağlantılıysa, Türk Ceza Kanunu kapsamında ayrıca cezai takibat söz konusu olabilir. Bu noktada işverenin kastı, organizasyon biçimi ve istihdamın süresi dikkate alınarak savcılık soruşturması başlatılabilir.

Bu tür durumlarda hukuki sürecin profesyonel şekilde yürütülmesi gerekir. Özellikle, bir İzmir yabancılar hukuku avukatı ile çalışmak, işverenin haklarını savunabilmesi ve yargılama sürecinde teknik savunma stratejileri geliştirebilmesi açısından büyük avantaj sağlar. Ayrıca, bir hukukçu desteğiyle cezai sorumluluğun hafifletilmesi veya idari yaptırımların iptali yönünde dava açılması mümkündür.

---

Sosyal Güvenlik ve Vergisel Yükümlülükler

Yabancı uyruklu kişilerin Türkiye'de çalıştırılması halinde, işverenin yalnızca çalışma izni almakla yetinmeyip, sosyal güvenlik ve vergi hukukuna ilişkin yükümlülükleri de eksiksiz yerine getirmesi gerekir. Bu yükümlülükler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu çerçevesinde düzenlenmiştir.

Sosyal Güvenlik Kapsamı

Türkiye'de çalışan yabancılar, eğer karşılıklılık esasına dayanan bir sosyal güvenlik sözleşmesi bulunan ülkelerden gelmiyorsa, Türkiye'deki sigorta sistemine dahil edilmek zorundadır. Bu kapsamda yabancı çalışan adına 4/a (SSK) sigortalılığı başlatılmalı, işveren tarafından her ay SGK'ya prim bildirimleri yapılmalı ve ödemeleri gerçekleştirilmelidir.

İlgili mevzuata göre yabancı işçiler için de; emeklilik, genel sağlık sigortası, iş kazası ve meslek hastalığı, analık ve hastalık sigortaları geçerlidir. Yabancı çalışanın bu haklardan yararlanabilmesi için işverenin düzenli olarak bildirimde bulunması ve prim ödemelerini aksatmaması gerekir. Aksi halde, işveren hakkında hem idari para cezası uygulanır hem de geçmişe dönük prim borçları gecikme faiziyle birlikte tahsil edilir.

Vergisel Yükümlülükler

Yabancı çalışanların gelirleri de vergiye tabidir. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na göre Türkiye’de çalışan bir yabancı, elde ettiği kazanç üzerinden gelir vergisi ödemek zorundadır. Bu vergi, işveren tarafından kaynakta kesilerek beyan edilir. Ayrıca, işverenin muhtasar beyanname düzenlemesi ve aylık gelir vergisi kesintilerini doğru bir şekilde vergi dairesine yatırması zorunludur.

Vergisel yükümlülüklerin ihlali, Vergi Usul Kanunu kapsamında hem vergi ziyaı cezası hem de usulsüzlük cezası ile sonuçlanabilir. Bu nedenle işverenlerin, yabancı işçilerin vergilendirilmesi ve sosyal güvenlik işlemlerinde hata yapmamak adına dikkatli hareket etmesi gerekir.

Tüm bu karmaşık yükümlülüklerin eksiksiz ve doğru bir şekilde yerine getirilmesi, profesyonel hukuki danışmanlık ile mümkün olabilir. Bu noktada, alanında uzman bir Karşıyaka avukatından destek alınması, işverenin hem maddi kayıplardan hem de hukuki yaptırımlardan korunmasını sağlar.

---

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Göç İdaresi Verileri Işığında Uygulama

Türkiye’de yabancı işçi çalıştırma konusu sadece yasal düzenlemelerle değil, aynı zamanda uygulamaya dair kamu kurumlarının istatistiksel verileri ile de değerlendirilmelidir. Bu kapsamda en güncel ve güvenilir veriler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Göç İdaresi Başkanlığı tarafından sunulmaktadır.

Güncel Veriler: Artan Yabancı İş Gücü

2024 yılı sonu itibarıyla Bakanlık verilerine göre Türkiye’de yabancı uyruklu çalışma izni verilen kişi sayısı 250.000’i aşmış durumdadır. En fazla yabancı işçi, İstanbul, Antalya ve Ankara’da istihdam edilmekle birlikte, İzmir de yabancı işgücünün yoğunlaştığı önemli merkezlerden biri haline gelmiştir. Özellikle turizm, sağlık ve hizmet sektörlerinde nitelikli yabancı çalışanlara olan talep giderek artmaktadır.

Göç İdaresi verilerine göre ise Türkiye’de yasal ikamet izniyle bulunan yabancı sayısı 4 milyona yaklaşmaktadır. Bu kişilerin önemli bir kısmı çalışma izni alma potansiyeline sahip olmakla birlikte, halen kayıt dışı çalışan önemli bir kesimin varlığı da dikkat çekmektedir. Bu durum, hem ekonomik dengeyi hem de sosyal güvenlik sistemini tehdit etmekte; devletin denetimlerini artırmasına neden olmaktadır.

Denetim ve Uygulama

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, özellikle 2023 yılından itibaren yabancı işçi çalıştıran işyerlerine yönelik denetimleri artırmıştır. Bakanlık müfettişleri aracılığıyla yapılan saha kontrolleri sonucunda izinsiz çalıştırma vakalarına sıkça rastlanmakta; bu da hem idari para cezalarının artmasına hem de bazı işyerlerinin faaliyetten men edilmesine yol açmaktadır.

Bu noktada, işverenlerin yalnızca izin süreçlerini değil, çalışma ortamının hukuka uygunluğunu da sürekli olarak gözden geçirmesi gerekmektedir. Bakanlık kontrollerinde yalnızca izin belgesi değil, çalışma koşulları, iş sağlığı ve güvenliği, sosyal güvenlik kaydı ve sözleşme hükümleri de denetlenmektedir.

Tüm bu uygulamaların teknik detayları, profesyonel bir İzmir yabancılar avukatı tarafından yönetildiğinde, işverenlerin karşılaşabileceği risklerin büyük ölçüde önüne geçilebilir. Mevzuatın dinamik yapısı ve uygulamadaki değişkenlikler dikkate alındığında, sürekli güncellenen hukuki danışmanlık hayati önem taşır.

---

Sonuç ve Değerlendirme

Türkiye’de yabancı işçi çalıştırmak, hem ekonomik fırsatlar hem de hukuki sorumluluklar açısından dikkatle yönetilmesi gereken bir süreçtir. Gerek çalışma izni alma prosedürü, gerekse sosyal güvenlik ve vergisel yükümlülükler, işverenleri doğrudan bağlayan ciddi yükümlülükler doğurur. Bunun yanında, izinsiz çalıştırma fiilleri yalnızca idari para cezalarıyla değil, zaman zaman cezai yaptırımlarla da karşılık bulmaktadır.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Göç İdaresi Başkanlığı’nın güncel verileri, uygulamadaki karmaşıklığı ve devletin bu alandaki denetim mekanizmalarını net şekilde ortaya koymaktadır. Her yıl artan yabancı iş gücüyle birlikte, işverenlerin hukuka uygun hareket etmesi artık bir tercih değil, zorunluluktur.

Bu noktada, yabancı çalıştıran işverenlerin tüm süreci bir avukat ile iş birliği içinde yürütmesi, yalnızca mevcut yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlamakla kalmaz; aynı zamanda gelecekte doğabilecek hukuki risklerin de önüne geçilmesini sağlar. Mevzuatın sık değiştiği, uygulamanın karmaşıklaştığı bu alanda, profesyonel hukuk desteği, kurumsal sürdürülebilirlik açısından kritik bir faktördür.

---